Myśli Ojca Założyciela

Gdy [dzieci] zobaczą, że wasze zachowanie jest zgodne z waszymi zasadami, a czyny uczą tego samego co słowa, gdy zbudujecie je własną pobożnością, (...) wtenczas będą szczęśliwe, mogąc was naśladować.

Pogoda
Wrocław °C
  29.03.2024 Ferienhaus Ostsee

Przyczyny powstawania wad wymowy u dzieci i sposoby zapobiegania im

Poprawne mówienie to w naszych czasach umiejętność szczególnie ważna. We współczesnym życiu ogromną rolę odgrywają bowiem takie środki przekazu informacji, których nośnikiem jest słowo mówione. Toteż wszystkie, nawet niezbyt rażące wady wymowy mogą w sposób istotny wpływać na losy ludzi. Po prostu zamykają im drogę do wielu interesujących, atrakcyjnych zawodów. Poprawne posługiwanie się językiem jest dla każdego niezmiernie istotne, ponieważ stanowi warunek pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.

Rosnąca wciąż liczba dzieci, u których stwierdza się wadliwą wymowę musi budzić niepokój i rodzić pytanie o jej przyczyny. Najogólniej można powiedzieć, że istnieją dwie grupy czynników powodujące niewłaściwą wymowę: zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne.


Istnienie czynników zewnątrzpochodnych uwarunkowane jest środowiskowo. Przyczyna nie tkwi w dziecku, lecz w jego otoczeniu. Wadliwa artykulacja powstaje w wyniku istnienia niewłaściwych wzorców językowych. Dziecko na drodze naśladownictwa przejmuje błędną wymowę głosek i wyrazów. Naśladownictwo może także dotyczyć złej realizacji prozodii wypowiedzi, czyli akcentu, rytmu, intonacji. Odbiegająca od normy fonetycznej wymowa polega także na istnieniu wymowy gwarowej, środowiskowej, czy po prostu występowaniu zwykłych błędów. Do tej grupy należą również sytuacje, gdy zła wymowa wynika z niewłaściwej atmosfery domowej i postaw rodziców. Zdarza się, że u dziecka przedłuża się okres seplenienia fizjologicznego, ponieważ rodzice nie przywiązują wagi do jego wypowiedzi, a czasem wręcz celowo utrwalają taki sposób mówienia, zwracając się do niego "w języku dziecięcym". Zdarza się również pogorszenie artykulacji, gdy w rodzinie pojawia się młodsze rodzeństwo i związane z tym subiektywne poczucie odebrania przez nie miłości rodziców.

Do czynników wewnątrzpochodnych wywołujących złą wymowę należą między innymi zmiany w budowie anatomicznej aparatu artykulacyjnego. Mogą one dotyczyć języka, który jest zbyt duży, zbyt mały lub ma skrócone wędzidełko. Problemem może być budowa podniebienia twardego.
Powstawaniu wad sprzyjają również zmiany zgryzu i anomalie zębowe. Przyczyną wady może być również rozszczep warg i podniebienia. W wielu przypadkach niewłaściwa wymowa jest spowodowana niesprawnością narządów artykulacyjnych.
Mówiąc nie zdajemy sobie sprawy z pracy jaką wykonują poszczególne narządy artykulacyjne, szczególnie język i wargi.

Bardzo ważny w rozwoju mowy jest sposób karmienia dziecka, co się z tym wiąże – jego połykanie, a także sposób oddychania.

 

Karmienie

Karmienie dziecka jest bardzo ważne już od momentu urodzenia się dziecka. Ogromny wpływ na właściwe ukształtowanie artykulatorów ma karmienie piersią, które zapewnia prawidłowe oddychanie i właściwą pracę wszystkich mięśni dziecka (co najmniej 8 miesięcy życia- raczej nie dłużej niż do 1 r.ż.). Jest to szczególnie ważne dla właściwego połykania, żucia, gryzienia oraz mówienia!

Jeżeli konieczne jest karmienie sztuczne, należy zadbać o odpowiedni smoczek, jego długość i twardość. Powinien on być asymetryczny, ścięty, maksymalnie imitujący warunki karmienia naturalnego (z krótką nieco spłaszczoną częścią, w której są liczne otworki). Nie należy się martwić tym, że dziecko musi się namęczyć, zanim poleci pokarm. Dzięki temu zaspokaja bardzo silny odruch ssania, a ssanie pobudza mięśnie wysuwające żuchwę, która u noworodka jest cofnięta.

Zbyt długie karmienie z butelki, powoduje nieprawidłowe połykanie (typu niemowlęcego, bez pionizacji języka). To z kolei jest ściśle związane z wadami mowy i zgryzu. Należy zadbać więc o jak najwcześniejsze karmienie dziecka kubeczkiem lub łyżeczką.

Pokarmy o gęstej konsystencji powinny być podawane łyżeczką już od piątego miesiąca życia.

Starszy maluch, który już potrafi gryźć, powinien jak najwięcej chrupać. Należy mu to umożliwić, podając dużo twardych pokarmów. Między posiłkami może pogryzać jabłko, marchewkę, kalarepę, skórkę od chleba. Dzięki temu wyćwiczy mięśnie żujące i stopniowo zapomni o ssaniu.

Niemowlęcy sposób połykania polega na połykaniu przy rozwartych szczękach z językiem wsuniętym między wały dziąsłowe (tj. bez pionizacji języka). Ten sposób połykania powinien zaniknąć w miarę wyrastania zębów mlecznych i rozwoju dziecka. Zmiana sposobu połykania dowodzi przystosowania się systemu nerwowo - mięśniowego do nowych warunków w jamie ustnej. Przyczyną przetrwałego, niemowlęcego połykania, mimo pełnego uzębienia mlecznego, może być: zbyt długie karmienie pożywieniem papkowatym, jedzenie z pełnymi ustami, rodzaj smoczka itp. To zaburzone, przetrwałe niemowlęce połykanie powoduje w narządzie żucia nieprawidłowości zgryzowe w postaci zgryzu otwartego, tyłozgryzu lub zgryzu skrzyżowanego.

Należy zwrócić uwagę, czy dziecko nie trzyma przypadkiem stale języka między zębami i czy przy przełykaniu nie pomaga sobie, trzymając go z przodu buzi. Język jest bowiem tak silnym mięśniem, że wady wymowy spowodowane jego niewłaściwą pracą i ułożeniem należą do najcięższych. Zawsze warto więc zachęcać malucha do prostych ćwiczeń gimnastykujących język, choćby ”udawania konika”, czyli kląskania.

 

Oddychanie

Wpływ oddychania na narząd żucia rozpoczyna się od pierwszego oddechu noworodka. Prawidłowe, fizjologiczne oddychanie przez nos wpływa dodatnio na ukształtowanie szczęk, żuchwy, przestrzeni kostnych twarzy i zatok.

Jeżeli dziecko oddycha nieprawidłowo, czyli ustami, w konsekwencji częściej choruje.

Głębokość oddychania jest wtedy słabo zaakcentowane, przez co powietrze nie wnika do głębszych pęcherzyków płucnych. Dziecko niedotlenione jest blade, śpi niespokojnie, nie chce się bawić, jest apatyczne i cechuje je zła przemiana materii.

Nieprawidłowy nawyk oddychania przez usta powoduje także oprócz zakażeń górnych dróg oddechowych deformacje zgryzu, zaburzenia w rozwoju artykulatorów, a także nieprawidłowy sposób połykania, zmieniający się równolegle ze zmianą diety.
Przyczyny miejscowe patologicznego nawyku oddychania przez usta mogą być spowodowane niedrożnością częściową lub całkowitą przewodów nosowych i jamy nosowo – gardłowej. Częściowa niedrożność nosa może wynikać z częstych stanów zapalnych błony śluzowej nosa, górnych dróg oddechowych, skrzywienia przegrody nosowej, przerostu migdałków gardłowych i podniebiennych oraz stanów zapalnych. Długotrwały nawyk oddychania przez usta powoduje obniżenie napięcia mięśni okołowargowych, płaskie ułożenie języka na dnie jamy ustnej, a także upośledza rozwój klatki piersiowej, narząd oddychania oraz krążenia.

Często przyczyną wady wymowy może być nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu oraz zaburzenia percepcji słuchowej.

Wadliwą artykulację stwierdza się również w przypadku upośledzenia umysłowego. Dziecko może także wymawiać niewłaściwie w wyniku wolniejszego tempa kształtowania się artykulacji, będącego przejawem indywidualnego tempa i rytmu rozwoju. Wówczas jego mowa odpowiada mowie dziecka młodszego.

Bardzo ważne jest zatem zapobieganie i korekcja wad wymowy, ponieważ jest to również zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom szkolnym. Bowiem dziecko źle mówiące najczęściej pisze z błędami, słabo czyta, przejawia zahamowania w swobodnym wypowiadaniu się. To wszystko wiąże się z otrzymywaniem niższych ocen w szkole. Dziecko może być również narażone na wyśmiewanie kolegów, wtedy skutkiem będą zaburzenia zachowania. Niektóre dzieci stają się wtedy agresywne, inne milkną, unikają kontaktów.

Należy pamiętać o kilku następujących zasadach, aby rozwój mowy przebiegał prawidłowo:

● Wypowiedzi osób z najbliższego otoczenia powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić powoli, wyraźnie. Należy unikać języka dziecinnego (spieszczania) w trakcie rozmowy z dzieckiem.
● W okresie kształtowania mowy dziecko nie powinno kontaktować się z osobami, które mają wady wymowy, ponieważ wadliwa wymowa otoczenia wywołuje i utrwala wadliwą wymowę dziecka.
● Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. W przypadku, gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch. Konieczna jest wtedy kontrola lekarska.
● Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagą, lecz słuchać uważnie wypowiedzi, zadawać dodatkowe pytania, co przyczynia się do korzystnego rozwoju mowy.
● Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie, wspólne oglądanie filmów i rozmawianie na ich temat.
● Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nie leczone mogą powodować niedosłuch, a w następstwie dyslalię.
● Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczep warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyną zaburzeń mowy.
● Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie  mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń, a w szczególności do jąkania.
● Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania i mówienia poszczególnych głosek. Dziecko nieprzygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać  nieprawidłowo. Tworzymy u dziecka w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania.

Rodzice wiele mogą i potrafią zrobić dla swojego dziecka.

 

Oto kilka sytuacji domowych, które można wykorzystać do gimnastykowania aparatu mowy:

  • Kiedy dziecko ziewa nie ganimy go, lecz prosimy, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta.
  • Gdy na talerzu został ulubiony sos lub rozpuszczone lody pozwalamy dziecku wylizać go językiem. To ćwiczenie mniej eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka.
  • Jeśli dziecko dostało lizaka proponujemy mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze.
  • Po śniadaniu smarujemy dziecku wargi miodem, kremem czekoladowym lub mlekiem w proszku i prosimy, aby zlizał je dokładnie jak miś czy kotek.
  • Przy porannym i wieczornym myciu zębów proponujemy dziecku liczenie zębów lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno.
  • Przy rysowaniu sprawdzamy czy dziecko potrafi narysować kółko (językiem dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust).
  • Żucie pokarmów, dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, puszczanie baniek mydlanych a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.

 

Inne propozycje ćwiczenia aparatu mowy:

  • Konik jedzie na przejażdżkę. Naśladuj konia stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.
  • Wilk gonił zająca i bardzo się zmęczył, wysunął język i dyszy. Wysuń język jak najdalej na brodę – pokaż dyszącego wilka.
  • Huśtawka unosi się do góry, a potem wraca na dół. Wysuń język przed zęby i poruszaj nim tak, jakby się huśtał – raz do góry w stronę nosa, raz do dołu w stronę brody.
  • Dzieci bardzo lubią kręcić się na karuzeli, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.
  • Wysuń obie wargi do przodu, udając ryjek świnki. Następnie połóż na górnej wardze słomkę lub ołówek i spróbuj je jak najdłużej utrzymać.
  • Chomik wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej, raz z lewej strony.
  • Wyobraź sobie, że twój język to żołnierz na defiladzie. Na raz - czubek języka wędruje na górną wargę, na dwa – czubek języka dotyka lewego kącika ust, na trzy – czubek języka na dolną wargę, na cztery – czubek języka przesuwamy do prawego kącika ust.
  • Na pewno wiele razy kopałeś szeroką łopatką w piasku. Otwórz buzię i wysuń język za dolną wargę. Postaraj się, aby język był szeroki jak łopatka.
  • Malarz maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj językiem swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła.
  • Dzieci lubią zjeżdżać na zjeżdżalni, a ty?
  • Spróbuj zrobić zjeżdżalnię dla krasnoludków ze swojego języka. Oprzyj czubek języka za dolnymi zębami i unieś do góry jego środkową część. Musisz bardzo uważać, aby język nie wychodził przed zęby.
  • Młotkiem wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździ.
  • Drzwi do domu otwierają się i zamykają. Wargi to nasze drzwi do domu. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają.
  • Żyrafa wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj pociągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz.
  • Słoń ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole. Z prawej i lewej strony.

Ćwiczenia, żeby były skuteczne należy wykonywać codziennie przez kilka minut.

Używamy cookies i podobnych technologii m.in. w celach: świadczenia usług i statystyk. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień Twojej przeglądarki oznacza, że będą one umieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia (Opera, Firefox, Chrome, IE).

EU Cookie Directive Module Information